Integreren met Mestreechteneren doe je zo

Ewout van den Engel (1983) studeerde cultuurwetenschappen in Maastricht en woonde in totaal 14 jaar in en om de stad. Op dit moment houdt hij een crowdfundingactie voor zijn project ‘Op zoek naar de Mestreechter Geis’, waarin hij de Maastrichtse waarden en identiteit onderzoekt om zo nieuwkomers gemakkelijker te laten integreren in de Maastrichtse gemeenschap. Hij deelt alvast wat inzichten met ons.

Het is raar maar waar: als Nederlander integreren in een Nederlandse stad. Toch is het als Nederlandse student of werkende lastig om wortel te schieten in de Maastrichtse gemeenschap. Het zijn dezelfde moeilijkheden die Nederlanders in de Belgische steden Antwerpen, Leuven of Gent ervaren. Hoe kom je als ‘buitenlander’ beter uit de voeten met de Maastrichtse cultuur?

De fases van cultuurschok

De meeste nieuwkomers in Maastricht ervaren wat in de vakliteratuur ‘cultuurschok’ wordt genoemd. De eerste fase van deze schok wordt ook wel de ‘wittebroodsweken’ genoemd. Alles is spannend en nieuw. Je leert de stad kennen, moet veel dingen nog regelen, iedereen staat open voor contact en je hebt eigenlijk het idee dat je aan het begin van een lange (werk)vakantie staat.

Na deze fase volgt helaas wel de schok. Je merkt dat de mensen toch anders zijn dan je denkt: ze hebben een andere taal, gedragen zich anders en het gevoel bekruipt je dat je buiten de gemeenschap staat; enige frustratie blijft je hierbij niet bespaard. In deze fase zoek je steun in je eigen kring; je trekt je terug in het studentenleven of je zoekt andere ‘niet-locals’ op in de kroeg of op je werk.

Wat dan normaal gezien volgt is de ‘acculturatiefase’, de fase waarin je langzaam went aan de andere cultuur. Je leert de lokale bevolking beter begrijpen, bouwt een nieuw sociaal netwerk op en je krijgt het gevoel moeiteloos te functioneren. De laatste fase is dat je je echt thuis voelt in je nieuwe cultuur en dat je die misschien zelfs meer gaat waarderen dan je oude.

Maastricht: niet Noord-Europees maar Romaans

Alleen de meeste nieuwkomers in Maastricht komen nooit in die acculturatiefase. Meestal vertrek je na je studie en als werkende blijf je in je eigen kring. En dat is jammer, want als je de culturele verschillen tussen Maastricht en je eigen stad erkent voor wat ze zijn, en niet minimaliseert, dan gaat er een wereld voor je open. Maar wat zijn die cultuurverschillen dan?

Dr. Geert Hofstede (1928 – 2020), oud-professor en onderzoeker aan de Universiteit Maastricht, stelde in zijn standaardwerk Culture’s Consequences vast, dat de Nederlandse-Belgische grens ook een cultuurgrens vormt. Aan Nederlandse zijde beginnen de Noord-Europese culturen, inclusief de Scandinavische landen en aan de Belgische kant beginnen de Romaanse culturen: van België tot Spanje. Een lang verhaal kort: in mijn boek betoog ik dat we Maastrichtenaren beter begrijpen met behulp van Hofstedes inzichten als we Maastricht bekijken als Romaanse cultuur.

Privédomein

Cultuureel gezien ligt Maastricht dus eigenlijk tussen België en Nederland in. Zo hebben Maastrichtenaren gemiddeld genomen een groter privédomein dan de Nederlander. Oftewel: liever niet thuis, maar in de stad afspreken. Het privédomein verwijst ook naar wat een buitenstaander van je mag weten en dit houdt weer verband met op welk volume je in het openbaar praat. In culturen met een groot privédomein wordt daarom in het openbaar minder had gesproken. Een gebruikelijk Nederlands spreekvolume wordt in dergelijke culturen als te hard en daarmee onbeleefd ervaren (je hoort natuurlijk alleen de mensen op straat of in het café die dit niet begrepen hebben). Maastrichtenaren praten daarnaast langzamer dan de gemiddelde Randstedeling: ongeveer 1 lettergreep minder per seconde (1). Wat ik in mijn boek vaststel is dat de spreeksnelheid samenhangt met een andere Maastrichtse eigenschap: sociaalwenselijk antwoorden.

Sociaalwenselijk antwoorden

Zoals in de meeste Romaanse culturen, is het in de Maastrichtse cultuur gangbaar om goed op je woorden te letten; je wilt namelijk niemand kwetsen. Daardoor worden antwoorden zodanig geformuleerd, dat ze niemand voor het hoofd stoten. De eigenlijke mening van een Maastrichtenaar kun je eigenlijk alleen tussen de regels doorlezen. Dit zijn kenmerken van een hogere contextcultuur: niet zozeer met woorden communiceren, maar met klank, emotie in de stem enzovoort. Op korte termijn wordt op deze manier conflict vermeden, op de langere termijn barst de bom. De Nederlandse cultuur kent juist een lagere contextcommunicatie: wat je zegt is wat je denkt. Men is zodoende een stuk mondiger en meer gewend aan persoonlijke kritiek. Waar in lage contextculturen een eerlijke mening over het algemeen gewaardeerd wordt, komt die in hogere contextculturen juist net wat harder aan, omdat men er niet aan gewend is.

Vrijwilligerswerk: een ideale sociale omgeving

Als laatste, een ander kenmerk dat Maastricht met andere Romaanse culturen deelt is, dat men wat meewarig staat tegenover vreemdelingen. Hierdoor kan het langer duren voordat je iemands vertrouwen hebt gewonnen. Daar staat tegenover dat de vriendschappen, die je na verloop van tijd weet te sluiten, langer standhouden. Wil je integreren in Maastricht, dan zul je een situatie moeten creëren, waarin je de ander de tijd gunt om de kat uit de boom te kijken. Vrijwilligerswerk binnen de gemeenschap is hier bijvoorbeeld ideaal voor. Niet alleen deel je al een passie, maar het creëert ook een moment om elkaar te leren kennen, zonder dat er een nadruk op ligt.

Zelf heb ik uiteindelijk bijna veertien jaar in Maastricht gewoond en achteraf gezien ben ik door alle fases heengegaan, wat niet zonder vallen en opstaan ging. Toch is dit het waard, niet alleen vanwege de vriendschappen die je sluit, maar ook vanwege de interculturele vaardigheden die je opdoet. Leer je beter met Maastrichtenaren opschieten, dan leer je dit gelijk ook voor Belgen, Fransen, Italianen en zelfs Roemenen. Dus waar wacht je nog op? Aon de geng!

Over de auteur

Ewout van den Engel (1983) studeerde en werkte lange tijd in Maastricht. Hij is onder andere auteur van het boek Samenwerken met Roemenen: vanuit Nederlands en Vlaams perspectief. Op het moment houdt hij een crowdfunding voor het boek Op zoek naar de Mestreechter Geis met een bijbehorende rondleiding voor expats Finding Maastricht’s Spirit, allebei gebaseerd op wetenschappelijke inzichten en data. Jouw bijdrage is welkom!

(1) Voor Maastricht is het gemiddelde genomen van beide Limburgen, specifiek Bilzen, Tongeren en Geleen.